Hà thủ ô Cửu chưng cửu sái

Bao năm nay, ngoài sâm, thì thứ mà mọi người hỏi tôi nhiều nhất là HÀ THỦ Ô.

Có lẽ, phải đến hàng trăm người hỏi.

Có thời điểm đến mấy chục ông inbox hỏi Hà thủ ô “Mọc tóc Bà Hoè” nổi đình nổi đám trên mạng là thật hay lừa đảo? nên tôi bỏ công tìm hiểu.

Tôi gọi lên Thị trấn Vinh Quang (Hoàng Su Phì, Hà Giang) nhưng chả có bà Hoè nào cả. Bà Hoè là “lang ma” do bọn “lang mạng” dựng lên mà thôi. Chúng nó thi thoảng lại dựng lên 1 ông lang bà lang nào đó, ở vùng sâu vùng xa, rồi chạy quảng cáo, sau đó bán đồ đểu.

Nghiên cứu về loại dược liệu khá thú vị và đặc biệt này tôi phát khiếp và hãi hùng khi nghĩ đến việc chế biến nó, dù máy móc có, dây chuyền chế biến dược liệu có, bởi làm ra được một kg Hà thủ ô thực sự chuẩn chỉ là quá vất vả.

Người Việt thích Hà thủ ô đỏ, còn Trung Quốc thì không phân biệt đỏ với trắng. Vì Hà thủ ô đỏ người Việt ưa dùng (chắc do dân buôn thổi nó), giá lên cao, nên Tàu họ chỉ mua Hà thủ ô trắng. Giá loại trắng chỉ độ 30k/kg. Đỏ cỡ 100k đến 250k/kg tươi tuỳ loại đỏ nhiều hay ít, tuỳ vùng và tuỳ kích cỡ củ.

Nghiên cứu mới biết, chất lượng Hà thủ ô ko phải hoàn toàn ở đỏ nhiều hay đỏ ít, củ to hay nhỏ, núi cao hay thấp… mà là ở kỹ thuật chế biến, tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc “cửu chưng cửu sái”, tức HẤP ĐỖ ĐEN – PHƠI NẮNG PHƠI SƯƠNG tới 9 lần.

Phải thẳng thắn mà nói, người Tàu là cao thủ chế biến Hà thủ ô. Một ngàn tấn họ chế biến ra, ko miếng nào khác miếng nào, từ màu sắc đến mùi vị. Nhưng họ chế biến bằng hoá chất hay “cửu chưng cửu sái”, lấy gì kiểm chứng? Chất lượng thế nào khi về Việt Nam thì có thánh mà biết được. Chúng ta ra chợ Ninh Hiệp mua có mà đầy.

Ở Việt Nam, Hà Thủ Ô được bán với đủ kiểu với đủ loại giá. Có ông bán 300k/kg, có ông bán 3 triệu/kg, có ông đóng viên đút lọ xé nhỏ bán thành 10 triệu/kg. Nếu vo viên với mật ong thì trọng lượng còn 1/3 vì mật ong rất nặng. Như vậy hàm lượng Hà Thủ Ô sẽ ít.

Khó có thể phân biệt được với giá như thế, ông nào bán rẻ, ông nào bán đắt. Ông bán 300k/kg, có thể chỉ là Hà thủ ô mua 30k, phơi khô 4-5kg tươi được 1, thì như thế cũng có lãi. Nhưng ông bán 3 triệu có thể chỉ lãi đc ít, bởi tuân thủ kỹ thuật chế biến “cửu chưng cửu sái”, tốn cả yến đỗ đen với ko biết bao nhiêu củi lửa, công sức mới làm ra được một kg Hà thủ ô đích thực.

Nhưng, lại quay lại lúc đầu, bố ai biết được ông đóng lọ bán giá 10 triệu/kg có “cửu chưng cửu sái” hay ko? Có khi còn “chả sái chả cửu nào”, hay may lắm là “nhất chưng nhất sái”. Cái này phụ thuộc hoàn toàn vào đạo đức của thầy lang, của người làm dược liệu.

Đấy là chưa kể trên thực tế xuất hiện kiểu “cửu chưng cửu sái tưới nước”, đó là lấy nước đậu đen tưới lên nồi hấp hà thủ ô. Ko hiểu ông nào sáng tạo ra kiểu đó, rất tiết kiệm đỗ đen, nhưng chắc chắn chất lượng sẽ rất kém, vì hàm lượng tinh chất đỗ đen không đủ. Cứ rót nó lại trôi xuống đáy nồi, rồi lại múc lên tưới lại khi chưng lần khác rất tào lao, vì nước đáy nồi tích tụ nhựa độc. Đó là cách làm tiết kiệm, nhưng ko đúng cách

Cũng chính vì ko thể có thời gian “cửu chưng, cửu sái”, lại chẳng tin được ai, nên bao năm qua tôi mặc kệ mấy ông hói, mấy ông bạc tóc, mấy chị em rụng tóc, xơ tóc, bạc trắng đầu…

Nhưng rồi, năm 2024 rảnh rang, sẵn có mấy tạ hà thủ ô rất khủng, tôi thuê bà chị lương y xịn cửu chưng cửu sái đúng kiểu cổ, tuân thủ đặc biệt nguyên tắc.

Sau hai tháng đỏ lửa, đốt hết cả núi củi, thì mới làm được độ nửa tấn Hà thủ ô tươi, cho ra được tạ Hà thủ ô cửu chưng cửu sái.

Tôi trộn với sâm, làm thành trà túi lọc, nâng cao chất lượng. Nhưng gay ở chỗ, làm xong thì ko đủ bán, anh chị em mắng quá. Ko kiếm dc hà thủ ô xịn, nên tôi ko làm nữa.

Cuối năm ngoái tôi lượn khắp tây bắc, rồi sang Lào, tìm các đầu mối và kiếm dc nguồn Hà thủ ô đỏ hoang dã rất tốt. Tôi chỉ lựa củ đỏ lòm và to nhất, nạc nhất để chế biến ra loại cao cấp nhất. Tôi sẽ làm ra 1 lượng lớn, để xác định đủ bán cả năm. Nhân việc sâm và tam thất đang lên mầm, ko đào được, thì tập trung chế biến hà thủ ô là hay ho.

Theo tài liệu Tàu, thì ngoài những tác dụng trên, Hà thủ ô có tác dụng sau: Trẻ hoá và săn chắc da (đông y có câu: muốn cho xanh tóc đỏ da/ Hãy trèo lên núi tìm hà thủ ô), tăng cường chức năng gan thận, sạch máu, trị mất ngủ, xương yếu, táo bón, xơ vữa động mạch, tăng khả năng sinh sản…

Hà thủ ô kết hợp với sâm thì thập toàn đại bổ. Anh chị em pha trà mà thưởng thức cái đại ngon, đại bổ của thức uống này. Uống ngon lại gây nghiện thì mới chăm chỉ được.